De dood van een militair: beleid AFMP

Boy was lid van de AFMP en overleed aan ernstig hersenletsel na het doorlopen van een militaire zelfverdedigingstraining bij de School Luchtmobiel waar hij in opleiding was om uiteindelijk geplaatst te worden bij de Luchtmobiele Brigade.

Na het ongeval kwam bij voormalig voorzitter Wim van den Burg een anoniem telefoontje binnen over het tragische incident waardoor Boy overleed. De AFMP heeft toentertijd steeds om duidelijkheid gevraagd over de omstandigheden waardoor Boy is overleden.

De AFMP heeft meegewerkt aan deze uitzending omdat er veel nieuwe informatie boven tafel is gekomen, waaronder een vertrouwelijk rapport van Defensie. De veiligheid van onze leden en het hele Defensiepersoneel is immers van het allergrootste belang en staat voor de AFMP voorop. De dood van Boy van Geffen wordt in de uitzending van Een Vandaag als voorbeeld gebruikt, maar bij de AFMP en ook de andere bonden zijn meerdere (vergelijkbare) incidenten bekend, waarbij tijdens een oefening/training ernstige soms onherstelbare lichamelijke schade is toegebracht.

Hieronder treft u het beleid en de opvattingen van de AFMP aan. Ook in de eerstvolgende OpLinie zullen we aandacht besteden aan dit onderwerp en een reactie vragen van Defensie.

Onafhankelijk toezicht
Militairen worden in gevaarlijke situaties gebracht, dus je moet ze goed trainen. Het Defensiepersoneel heeft een ‘ can do’ mentaliteit, dat is ook nodig. Maar dat kán ook leiden tot het onderschatten van risico’s, bijvoorbeeld bij een zelfverdedigingstraining. AFMP-voorzitter Anne-Marie Snels: “ Je mag de grenzen wel opzoeken, maar je moet er nooit overheen gaan! En de werkgever moet dat bewaken. “ Verder is het van belang dat de werkgever door middel van gedegen risicoanalyses, ook specifiek gericht op dit soort opleidingen, de risicovolle processen in kaart brengt. Aan de hand van die risicoanalyses kunnen dan de benodigde maatregelen worden getroffen.

Het beleid van de AFMP is dat bij een zelfverdedigingstraining voor militairen een onafhankelijke persoon in de gaten houdt of er geen grens wordt overschreden. Tijdens een dergelijk zelfverdedigingstraining moeten de instructeurs zich namelijk volledig kunnen richten op het voorbereiden van hun mensen. Het zou goed zijn iemand erbij te hebben die de grens in de gaten houdt en als het nodig is ingrijpt. Die grens wordt bereikt als iemand zich niet meer kan verdedigen, als er te veel geweld wordt gebruikt of als iemand gewond dreigt te raken. Dat moet voorkomen worden.

Duidelijke grenzen, regels en verantwoordelijkheden
Er moet meer duidelijkheid komen (mondeling en schriftelijk) over wat wel of niet mag. De huidige regels en grenzen zijn onduidelijk (mag je nu wel of niet iemand op zijn hoofd slaan of in zijn of haar buik schoppen?) en vaak niet echt bekend. Snels: “Je kunt een ongeluk nooit helemaal uitsluiten, maar het is de verantwoordelijkheid van de werkgever om er alles aan te doen om dat te voorkomen. Die moet immers de veiligheid en gezondheid van zijn personeel garanderen. Daarom mag Defensie nooit personele, financiële of materiële concessies doen aan de veiligheid van het personeel.”

Duidelijkere regels, procedures, verantwoordelijkheden én extra toezicht (op het overschrijden van grenzen bij bijvoorbeeld zelfverdedigingstrainingen) zullen er toe leiden dat er minder ongevallen plaatsvinden. Dat is nodig. Maar daarover maakt de AFMP zich tegelijkertijd grote zorgen. Snels: “Op Defensie is ongelooflijk bezuinigd, er wordt met veel minder mensen gewerkt, er worden mensen ingehuurd, dus de kans dat de risico’s toenemen in plaats van afnemen is groot. Voldoende goed opgeleide instructeurs, extra toezicht, goede risico-inventarisaties en Defensiebreed beleid met heldere verantwoordelijkheden zijn enorm belangrijk om ongelukken te voorkomen.”

Werkgeversverantwoordelijkheid
Mensen wagen hun leven voor Defensie, en ja, dat brengt risico’s met zich mee. Maar daar moet tegenover staan dat Defensie zich als een goed werkgever opstelt als het onverhoopt tóch fout gaat. En gaat het dan toch fout? Snels: “Dan moet Defensie méér openheid betrachten. Het is blijkbaar erg lastig voor Defensie om ‘sorry’ te zeggen en in gesprek te gaan met slachtoffers en nabestaanden. “ Waarschijnlijk is dat vanwege angst dat Defensie aansprakelijk wordt gesteld en er schadeclaims volgen. Maar door zaken te ontkennen, te bagatelliseren en te juridiseren, en dat doet Defensie meestal, gaat dat het leven van mensen, slachtoffers én nabestaanden, beheersen. Daardoor wordt er onnodig veel menselijk leed berokkend, bijten mensen zich noodgedwongen in een juridische procedure vast en komen er schadeclaims.

De AFMP durft te stellen dat het merendeel van de slachtoffers of nabestaanden helemaal niet uit is op een forse schadeclaim, maar op openheid, erkenning, “sorry”, een redelijke financiële tegemoetkoming en waar nodig het bieden van zorg (zoals bedrijfsmaatschappelijk werk).

Lopende dossiers snel oplossen
Volgens Anne-Marie Snels zou het Defensie sieren als ze haar verantwoordelijkheid neemt. “Het zou Minister Hennis sieren als ze opdracht geeft om de lopende dossiers door een onafhankelijke te laten bekijken, dat zou bijvoorbeeld de Ombudsman kunnen zijn, en snel met oplossingen te komen. Te beginnen met het dossier van Boy van Geffen. Dan kunnen zijn ouders en broer en zus verder met hun leven, dat gunt de AFMP hen en alle anderen zeer. En laat Defensie in hemelsnaam lessen trekken uit het verleden!”

Lessen trekken uit verleden
EenVandaag heeft de hand weten te leggen op een vertrouwelijk rapport van Defensie, een onderzoek naar aanleiding van de dood van Boy van Geffen. De voorzitter van de AFMP heeft dat rapport vlak voor de uitzending mogen lezen en is erg geschrokken. In het rapport wordt beschreven wat er allemaal fout is gegaan en worden tevens een fors aantal conclusies getrokken en aanbevelingen gedaan. Dit rapport, noch de conclusies en aanbevelingen, zijn met de vakbonden besproken. Door de conclusies die zowel de Onderzoeksraad voor de Veiligheid als de Arbeidsinspectie eerder trokken leek de zaak ‘afgedaan’. Het rapport van Defensie werpt echter een geheel nieuw licht op de zaak. Daar komt bij dat neurochirurg Paul Depauw in de uitzending aan de hand van röntgenfoto’s heeft gesteld dat een val uitgesloten is, het hersenletsel van Boy is ontstaan door zeer harde klappen op het hoofd. C-Las generaal Mart de Kruif zegt echter dat er geen causaal verband is bewezen en dat Defensie daarom geen excuses kan aanbieden voor de oorzaak van het overlijden, iets waar de familie van Boy zeer veel baat bij zou hebben. De Kruif zegt dat er na het overlijden van Boy van Geffen een aantal maatregelen is genomen. Niettemin zijn er later bij ons meldingen binnengekomen van ernstige incidenten binnen de krijgsmacht.

We hebben er onvoldoende zicht op of alle conclusies en aanbevelingen die Defensie zelf heeft getrokken daadwerkelijk zijn geïmplementeerd. De AFMP is hier niet gerust op en wil hierover graag op korte termijn in gesprek met Defensie. Omdat de veiligheid van het personeel boven alles gaat en door de werkgever zo goed mogelijk gegarandeerd moet worden. En niet alleen op papier, maar tot in de haarvaten van de Defensieorganisatie.

UPDATE donderdag 10 april:

De AFMP heeft samen met de PvdA en de SP harde kritiek op de rol van de Onderzoeksraad Voor Veiligheid (OVV). Zij stelden donderdag 10 mei in EenVandaag dat de Onderzoeksraad forse steken heeft laten vallen door binnen een paar weken na het dodelijke incident van 8 juni 2011, te concluderen dat “geen structurele tekorten naar voren zijn gekomen waarvoor maatregelen getroffen moeten worden of waaruit lering kan worden getrokken.” Zie www.afmp.nl

AFMP-voorzitter Anne-Marie Snels in EenVandaag: “De OVV heeft dit onderzoek wel heel erg makkelijk afgedaan. Ik vind dat ze hun werk niet goed hebben gedaan.” Ook de politiek reageert verontwaardigd op de stelling van de OVV dat er niets mis gegaan. De Onderzoeksraad zegt in een schriftelijke reactie dat ze feitelijke informatie heeft verzameld over het ongeval en vervolgens een discussie heeft gevoerd over de vraag of de Onderzoeksraad wel of geen diepgaand onderzoek zou starten. Besloten is dat niet te doen, in de wetenschap dat Defensie zelf onderzoek zou uitvoeren." Dat kan zo zijn, maar met een vertrouwelijk rapport van Defensie is uiteindelijk nog niemand geholpen en had een onderzoek van de OVV wel degelijk zin gehad.

Zowel PvdA als SP willen van minister Hennis van Defensie opheldering en een reactie op de uitzending van Dossier EenVandaag over de dood van militair Boy van Geffen. Ook willen de partijen dat de minister het tot nu toe nog vertrouwelijke onderzoeksrapport van Defensie naar aanleiding van de dood van sergeant Boy van Geffen, naar de Tweede Kamer stuurt.

Donderdagavond besteedt EenVandaag aandacht aan forse kritiek van de PvdA en de SP en de militaire vakbond AFMP op het onderzoek van de OVV.

De uitzending van EenVandaag woensdag 9 april is te zien op UItzending gemist.

Het vertrouwelijke rapport van Defensie is door Een Vandaag meteen na de uitzending op hun website geplaatst. Klik hier voor het artikel en de link naar het rapport op eenvandaag.nl