Antwoorden op vragen over terugbetalingsplicht opleidingen

Tekst Bart Manders

Waaruit bestaat jouw dagelijks werk als juridisch medewerker voor de AFMP?
Mijn dagelijkse werk loopt uiteen van het beantwoorden van algemene vragen van leden over bijvoorbeeld toelagen en ziekte, tot het voeren van juridische procedures over meer complexe onderwerpen, zoals ontslagkwesties en functiewaarderingen. Als gemachtigde sta ik leden bij vanaf het moment dat zij zich melden met een juridisch probleem tot en met het moment dat er een beslissing wordt genomen op het bezwaar. Tijdens een dergelijke juridische procedure houd ik mij bezig met het beoordelen en toetsen van juridische vraagstukken en besluiten en het opstellen en indienen van juridische stukken, zoals verzoeken, bezwaarschriften en aansprakelijkstellingen. Daar horen natuurlijk ook het managen van dossiers, het bewaken van termijnen en het vertegenwoordigen van leden tijdens hoorzittingen bij.

Wat vind je de mooiste aspecten van je werk?
Door de verscheidenheid aan onderwerpen waarmee ik te maken heb, is mijn werk nooit saai. In mijn functie houd ik me bezig met het militaire ambtenarenrecht, dat heel uitgebreid en aan verandering onderhevig is. Ik beschouw mezelf als een ‘mensen-mens’ met een groot rechtvaardigheidsgevoel. Buiten al het juridische getouwtrek vind ik het daarom ontzettend mooi om te mogen strijden voor de belangen van onze leden, zodat zij hun recht kunnen halen bij hun werkgever.
Ik hecht veel waarde aan persoonlijk contact met iedereen die ik hulp bied. Zo mail ik en bel ik veel met leden. Vóór de coronacrisis nodigde ik leden met een complexe hulpvraag wel eens uit op ons kantoor in Utrecht, zodat zij persoonlijk hun verhaal bij mij konden doen. Door corona heeft dat helaas een lange periode niet meer gekund.
De hoorzittingen waarbij ik als kwestiebehandelaar de afgelopen tijd leden vertegenwoordigde, vonden veelal telefonisch of via MS Teams plaats, dus dat was voor mij even schakelen. Persoonlijk hoop ik van harte dat de coronacrisis binnen afzienbare tijd tot een einde komt en dat ik weer meer live contact met leden kan hebben.

Sinds wanneer ben je actief in je huidige functie?
In het kader van een praktijkoriënterende stage voor mijn studie Rechten aan de Hogeschool Leiden liep ik vanaf augustus 2016 een jaar lang in de functie van jurist stage bij FNV Veiligheid, de werkorganisatie van toen nog de AFMP, de Marechausseevereniging én de Nederlandse Politiebond. Weliswaar onder begeleiding verrichte ik in feite toen al werk als kwestiebehandelaar. Ik maakte kennis met het militair ambtenarenrecht en kon mijn opgedane kennis op het gebied van bestuursrecht toepassen in de praktijk.
Na mijn stage ging ik mijn afstudeerscriptie schrijven en ben ik uiteindelijk weer bij FNV Veiligheid terechtgekomen. Ik werd gevraagd of ik er definitief wilde komen werken en op deze vraag heb ik ‘ja’ gezegd. Sinds het vertrek van de NPB vorig jaar uit de werkorganisatie ben ik dus juridisch medewerker voor onze defensiebonden AFMP en MARVER.

Krijg je vaak vragen binnen van leden over opleidingen?
Ik krijg geregeld vragen hierover, maar dit gebeurt zeker niet aan de lopende band. De meeste vragen gaan over de terugbetalingsverplichting van de kosten van bepaalde opleidingen. Bij hun uitdiensttreding weten onze leden vaak niet of zij deze plicht hebben en in welke mate hiervan sprake is. Zo zijn er collega’s die FPS-fase 1 hebben doorlopen en die willen terugkeren naar de civiele arbeidsmarkt. Zij vragen zich op dat moment af of zij de kosten van een recent afgeronde opleiding moeten terugbetalen.
Verder kloppen bijvoorbeeld leden bij mij aan die een studie moeten volgen op een dag waarop zij eigenlijk dienst hebben. De vraag is dan of er sprake is van een juiste vrijstelling van hun dienst of dat het dienstbelang zwaarder weegt.
Eerder dit jaar heb ik enkele juridische procedures op opleidingsgebied tegen de KMar als werkgever gevoerd. Diverse potentiële wachtmeesters ontvingen namelijk een afwijzing voor de wachtmeesteropleiding, maar deze afwijzing strookte niet met de opleidingsvoorwaarden die in een eerder gepubliceerd bulletin stonden vermeld. Uiteindelijk wonnen we als Marechausseevereniging vijf zaken op dit terrein.

Er heerst dus veel onduidelijkheid over de verplichte terugbetaling van opleidingskosten. Wat is er wettelijk allemaal vastgelegd in het kader van deze verplichting?
De terugbetalingsverplichting van opleidingskosten is wettelijk geregeld in artikel 16e van het algemeen militair ambtenarenreglement (AMAR, red) en verder uitgewerkt in de Voorlopige Voorziening Uitvoeringsregeling AMAR. Een militair kan bij de aanwijzing voor de opleiding de verplichting worden opgelegd om de opleidingskosten volledig of gedeeltelijk terug te betalen als hij of zij door verwijtbare omstandigheden wordt ontheven van diens opleiding of bestaande functie óf wordt ontslagen op een van de andere in de wetgeving genoemde gronden.
De terugbetalingsverplichting geldt ook als iemand zelf ontslag neemt, tenzij er binnen zes maanden na de ontslagdatum sprake is van een nieuwe aanstelling bij het ministerie van Defensie. Wij voeren op dit moment een procedure over de vraag of dit ook een aanstelling als reservist kan zijn. Wij zijn van mening dat er in zo’n geval geen terugbetalingsplicht van toepassing is, maar Defensie ziet dit anders.
Het is trouwens geen verplichting, maar een bevoegdheid van Defensie om een terugbetalingsverplichting op te leggen en deze moet van tevoren - dus direct bij het besluit dat de opleiding mag worden gevolgd - aan de medewerker bekend zijn gemaakt. Dit kan achteraf niet worden gerepareerd. Krijg je in later stadium een terugbetalingsplicht opgelegd? Dan kun je bij ons terecht voor het maken van bezwaar. Wij vinden dat Defensie bij het opleggen van de opleiding ook moet aangeven hoeveel de verwachte opleidingskosten zullen bedragen. Op die manier weten medewerkers op voorhand beter waar zij aan toe zijn.
De terugbetalingsverplichting van opleidingen van burgermedewerkers steekt overigens heel anders in elkaar. Neem contact met ons op als je hierover vragen hebt.

Welke termijnen gelden bij deze verplichting?
Op basis van artikel 3:6 van de Voorlopige Voorziening Uitvoeringsregeling AMAR geldt deze verplichting in elk geval tijdens de studie en minimaal 2 jaar en maximaal 6 jaar na het afronden van een opleiding, afhankelijk van de specifieke studie. Deze periode vangt aan op de eerste dag na de beëindiging hiervan. Dit houdt dus in dat je kan worden verplicht tot terugbetaling van de studiekosten als je voor het einde van deze termijn vanwege een van de eerder genoemde gronden wordt ontheven van je opleiding of functie of als je vlak na het volgen van een opleiding uit eigen beweging ontslag neemt uit de militaire dienst.
Het terug te betalen bedrag wordt naar evenredigheid verminderd naarmate de termijn is verstreken. Als je direct na afronding van de opleiding opstapt, zul je dus meer terug moeten betalen dan wanneer je pas 1,5 jaar later vertrekt bij Defensie. Jouw werkgever heeft dan namelijk gedurende deze langere periode kunnen profiteren van de kennis en kunde die je tijdens jouw opleiding hebt opgedaan.

Hoeveel geld moet je eigenlijk terugbetalen?
De opleidingskosten worden berekend aan de hand van vaste bedragen, waarbij er verschil is al naar gelang de opleiding binnen Defensie of bij een externe opleidingsinstelling is gevolgd. Als de totale opleidingskosten minder dan € 4.000 bedragen, hoeft er geen terugbetaling plaats te vinden. Verder geldt voor iedere terugbetalingsverplichting dat sprake dient te zijn van een evenwichtige verdeling van risico’s tussen werkgever en werknemer. Van belang is vooral de mate van verwijtbaarheid. Het komt geregeld voor dat Defensie het terug te betalen bedrag met 25% of 50% verlaagt, bijvoorbeeld als de betrokken militair maar beperkt schuld heeft aan het mislukken van de opleiding. Onlangs hebben we bij de rechter ook een succes geboekt. De rechter vond namelijk dat er van tevoren te weinig tekst en uitleg aan de militair was gegeven. Neem bij twijfel over het terug te betalen bedrag vooral contact met ons op.

Lees de volledige versie van dit interview in de op 2 oktober verschenen papieren editie van OpLinie.