Gevolgen PX-10: Nieuw onafhankelijk onderzoek nodig

Binnen- en buitenlandse wetenschappers, onder wie arbeidsgeneeskundige prof. dr. Gert van der Laan (oprichter van het Nederlands Centrum voor Beroepsziektes) en de toxicologen dr. Pieter van Broekhuizen (IVAM, Universiteit van Amsterdam) en prof. dr. Jan Tytgat (KU Leuven) meldden dit zaterdag 5 september in EenVandaag. Volgens hen is het RIVM onderzoek onjuist uitgevoerd.

Aanname op aanname
Er is door het RIVM gewerkt met de aanname dat PX-10 weinig benzeen zou bevatten, wat niet klopt. RIVM-onderzoeker prof. dr. ir. Erik Lebret gaf zaterdag in de uitzending van EenVandaag ook toe dat slechts met 23 mensen van alleen de Marine gesproken is, en op basis daarvan is de werksituatie gereconstrueerd voor de hele Krijgsmacht. En dat terwijl er in totaal zo'n 2 miljoen (oud)militairen met PX-10 hebben gebruikt om hun eigen wapen schoon te maken. Verder is de blootstelling aan PX-10 berekend op basis van een gemiddelde over 365 dagen in plaats van de gangbare acht uur. In het RIVM-onderzoek is dus aanname op aanname gedaan.

Andere stof onderzocht
Verder is het RIVM-onderzoek uit 2011 voor een deel uitgevoerd met een andere stof dan benzeen vanwege ‘risico voor de onderzoekers die de experimenten uitvoerden’. Dat blijkt uit nieuwe informatie die in handen is van het actualiteitenprogramma EenVandaag. In plaats van benzeen is de stof Tolueen voor het onderzoek gebruikt. Volgens het RIVM zouden de stoffen vergelijkbaar zijn, maar toxicologen stellen dat benzeen drie keer sneller verdampt dan Tolueen. In het rapport is al evenmin een herberekening opgenomen op basis van dat snellere verdampen. Hierdoor komen ook de vastgestelde waardes van blootstelling aan de kankerverwekkend stof benzeen in een ander daglicht te staan omdat het experiment zonder Benzeen werd uitgevoerd. Op basis van de conclusies van het RIVM-rapport 2011 worden alle claims van ziek geworden militairen afgewezen door het Ministerie van Defensie.

RIVM-onderzoek PX-10 niet valide
Deze nieuwe informatie komt bovenop de forse kritiek die afgelopen zaterdag werd geuit door binnenlandse en buitenlandse experts over de validiteit van het uit 2011 stammende RIVM-onderzoek naar het onbeschermd werken met PX-10. De gebruikte methodes door het RIVM zijn niet juist, aldus de deskundigen. Gisteren riep de grootste militaire vakbond AFMP op tot een nieuw onderzoek en in afwachting daarvan alvast een voorlopige schadevergoedingsregeling voor oud-militairen die stellen ziek te zijn geworden door het onbeschermd werken met PX-10. Anne-Marie Snels gaf tijdens een Radio-uitzending van EenVandaag op 7 september aan ‘heel blij’ te zijn dat deze wetenschappers en EenVandaag opnieuw een aantal zaken blootleggen, waardoor de conclusies uit het eerdere RIVM onderzoek in 2011 over het gebruik van PX-10 binnen Defensie wat haar betreft opnieuw ter discussie staan.

Kamerdebat
Het RIVM heeft in het eerdere onderzoek het (volgens hen zeer lage) benzeen gehalte van PX10 ingeschat op basis van vermoedens/aannames. Er ligt dus geen feitelijke vaststelling aan ten grondslag. Tijdens het vragenuurtje in de Tweede Kamer op dinsdag 8 september is minister Hennis-Plasschaert hier op aangesproken. Zij gaf aan dat het RIVM haar eigen toets had doorstaan, maar dat betekent niet veel meer dan 'wij van wc-eend adviseren wc-eend.' De Kamerleden van de SP, GroenLinks, de PvdA en het CDA trapten hier niet in. PvdA en CDA willen een uitvoerig Kamerdebat over PX-10.

Onacceptabele zaken
Anne-Marie Snels sprak in haar reactie in EenVandaag verder van 'onacceptabele zaken' nu overduidelijk blijkt dat er geen beschermingsmiddelen aanwezig waren, dat defensiepersoneel in niet geventileerde of slecht geventileerde ruimtes werkten, dat mensen niet geïnformeerd waren over de gevaren van het werken met PX-10 en ook de protocollen niet werden nageleefd. “Het kan niet zo zijn dat op basis van dat slechte RIVM onderzoek uit 2011 dezelfde conclusies overeind blijven en defensie haar verantwoordelijkheid niet neemt”. Veel defensiemedewerkers zijn ziek geworden van het werken met PX-10 of inmiddels overleden.
De AFMP heeft veel reacties gekregen naar aanleiding van de uitzending, ook van mensen die nog PX-10 in de schuur hebben staan. Defensie en het RIVM beweerden overigens dat er geen PX-10 beschikbaar meer was in het kader van het onderzoek, dat blijkt dus niet waar te zijn en vraagt om nader onderzoek.

Schaderegeling à la chroom-6
Er ligt nu voldoende informatie om opnieuw onafhankelijk onderzoek naar PX-10 te doen. Er moet wat de AFMP betreft een schadefonds komen en een collectieve schaderegeling à la de chroom-6-regeling. Snels wil niet dat alle betrokkenen onafhankelijk moeten procederen omdat dat jarenlang gaat duren. Vlak voordat minister Hennis akkoord ging met het onderzoek naar chroom-6 zei de minister in de Tweede Kamer: "De onderste steen zal bovenkomen." Snels gaf in het interview aan dat ze vindt dat dit ook voor PX-10 moet gelden. “Defensie heeft haar zorgplicht ernstig verzaakt. Het kan niet zo zijn dat hier geen gevolg aan wordt gegeven."

Politieke doodzonde?
De Tweede Kamer is vorig jaar in oktober en november door minister Hennis verkeerd geïnformeerd in het dossier van het kankerverwekkende wapenreinigingsmiddel PX-10. De minister meldde toen aan de Tweede Kamer dat er sinds 1981 door Defensie beschermende maatregelen zijn genomen voor personeel dat werkte met PX-10. Uit een nieuw opgedoken document uit 1986, door EenVandaag verkregen via een WOB procedure, blijkt echter dat Defensie geen beschermende maatregelen heeft genomen. De SP en D66 willen dat de minister reageert op deze ‘politieke doodzonde’. Jasper van Dijk (SP) stelde in EenVandaag: “Minister Hennis beweert dat Defensie vanaf 1981 beschermende maatregelen heeft genomen. Uit uw onthulling (redactie: onthulling EenVandaag) blijkt dat er in 1986 helemaal niets is gedaan. Dat is direct met elkaar in tegenspraak. Als blijkt dat de Minister de Kamer evident onjuist heeft geïnformeerd dan wordt het heel lastig voor haar om haar positie te behouden.”

Rapport uit 1986
Het door EenVandaag opgedoken document is een rapport uit augustus 1986 wat niet eerder ter beschikking is gesteld. Dit rapport is opgesteld door het bedrijfsveiligheidscentrum van Defensie. Het betreft een groot onderzoek naar het werken met PX-10 aan boord van 20 marineschepen. Het rapport stelt dat er geen arbeidshygiëne tijdens het werk was, er geen handschoenen aanwezig waren, geen chemische beschermbril, geen voorschoten, er geen tekst in het orderboek commandant was opgenomen en geen tekst of chemiekaart op de werkplek aanwezig. Dat staat dus haaks op de informatie die de Tweede Kamer kreeg dat Defensie vanaf 1981 beschermende maatregelen heeft genomen. Ook tal van geïnterviewde defensiemedewerkers gaven in de uitzending van EenVandaag aan dat er geen beschermingsmiddelen aanwezig waren, de werkruimten niet of onvoldoende geventileerd werden en met geen informatie had over de schadelijke gevolgen van het werken met PX-10. Terwijl die schadelijke gevolgen bij de defensietop wel bekend waren.

Verdere actie AFMP
De AFMP zal de minister in een brief opnieuw vragen een onafhankelijk onderzoek uit te gaan voeren naar het gebruik PX-10 en de schadelijke effecten daarvan voor de (voormalig) defensiemedewerkers.

Bent u (oud)medewerker Defensie en in bezit van PX-10? Meldt het:info@afmp.nl of redactie@eenvandaag.nl

Luister naar EenVandaag (dinsdag 8 september)

Luister naar Anne-Marie Snels in EenVandaag (maandag 7 september)

Via de website van EenVandaag is ook de tv-uitzending van zaterdag 5 maart terug te zien.